Ang Pag-unlad ng Nobela

 

Ang Pag-unlad ng Nobela

 

• Ang kauna-unahang nobelang Tagalog na ipinalimbag sa anyong aklat ay ang Nena at Neneng ni Valeriano Hernandez Peña; inilimbag ito noong 1905.  Isusunod na sana ang Banaag at Sikat ni Lope K. Santos, na labis na pinananabikang mabasang muli, subalit dahilan sa kakapalan nito, nauna ang Miminsan Akong Umibigi ni Valeriano Hernandez Peña na lumabas noong 1906.  Sumunod na rin nang taon din iyon ang Banaag at Sikat ni Santos.
• Ang Kathambuhay o nobela ay isang sangay ng panitikang naglalahad ng maraming pangyayaring kinasasangkutan ng isa o dalawang pangunahing tauhan at iba pang katulong na mga tauhan at ang buong pangyayari ay sumasaklaw nang higit na mahabang panahon kaysa maikling katha.

 

Ang Panahong Ginto ng Nobelang Tagalog

 

• Panahong saklaw ng unang dalawampung taon, nasulat ang mga nobelang nagtataglay ng mga katangiang kasalaminan ng panahon at umayon sa layuning “makapagturo ng mabuti, makapaghimaton ng pag-iwas sa mga sakuna at kasawian sa buhay, makapagbinhi ng mabuting kaugalian at makapagpaunlad ng isip.”   Sa palagay ni Regalado, “hindi maitatanggi ng sino man na ang nobekang Tagalog ay nagkaroon ng Panahong Ginto…at ang panahong iyon ay sumasaklaw sa mga taong buhat sa 1905 hanggang 1921.”

 

Ang Maikling Kuwento

 

• Ang anyo ng maikling kuwento ay nakilala lamang sa Pilipinas ng mgaunang taon ng ika-20 siglo nang narito na ang mga Amerikano.  Ang mga unang anyo ng maikling kuwento ay ang (1) dagli, na ang himig ay nangangaral.  Ang mga ito’y namumuna at nanunuligsa, at (2) pasingaw o munting kasaysayan na nagpapahayag ng pag-ibig sa mga nililigawan o hinahangaang paraluman. 
• Ang maikling kuwento ay isang sangay ng panitikang naglalahad ng isang natatangi at mahalagang pangyayari sa buhay ng isang pangunahing tauhan s aisang takdang panahon.

 

Sangkap ng Maikling Kwento:

 

1. Paksang-diwa o tema – pangunahing kaisipan ng kuwento, ng isang pangkalahatang pagmamasid sa buhay ng may-akda na nais niyang ipabatid sa mambabasa.
2. Banghay – balangkas o istruktura ng mga pangyayaring kinapapalooban ng mga kilos, pagkahubog ng tauhan, tunggalian at mga hadlang, at mga detalye na buhat sa simula ay mabilis sa pag-akyat sa kasukdulan.  Ito ay mabilis na sinusundan ng wakas.  
3. Katimpian – higit na masining ang matimping paglalarawan ng damdamin. 
4. Paningin – pananaw na pinagdaraanan ng mga pangyayari sa isang katha.  Ito ang kahulugan ng paningin.

 

Apat na paraan ng pagsasalaysay ng kuwento ayon sa paningin ng nagpapahayag:

a.         Paningin sa Unang Panauhan – sumasanib ang may-akda sa isa sa mga tauhan na siyang nagsasalaysay sa unang panauhan.

b.        Paningin sa Pangatlong Panauhan – pangatlong panauhan ang ginamit ng manunulat sa pagsasalaysay ng mga pangyayari sa kuwento.  Ang isipan at damdamin ng mga tauhan ay maaari niyang utusan.

c.         Itinakdang Obhetibong Paningin – maaaring ang pangunahing tauhan o ang alin man sa mga katulong na tauhan ang tauhang nagsasalaysay.

d.        Obhetibong Paningin – ang tagapagsalaysay ay nagsisilbing isang kamera na malatang nakalilibot subalit maitatala lamang nito ang tuwirang nakikit at naririnig.

 

5. Pahiwatig – nagiging malikhain ang mga mambabasa sapagkat naiiwan sa kanyang guniguni o imahinasyon sa mga pangyayaring nagaganap o maaaring maganap sa kuwento.
6. Simbolo – ito ang mga salita na kapag binanggit sa isang akda ay nag-iiwan ng iba’t ibang pagpapakahulugan sa mambabasa.  Halimbawa, ang puti ay kumakatawan sa kalinisan o kawagasan.

 

Deogracias A. Rosario – Ama ng Maikling Kuwentong Tagalog

 

Sanaysay

 

• Naglalarawan ng mga kuru-kuro at pansariling kaisipan ng isang manunulat.  Ang sanaysay ay maaaring maanyo (pormal) at maaari namang malaya (di-pormal o personal). 
• Ang salitang sanaysay ay salitang-likha ni Alejandro G. Abadilla (AGA).  Ayon sa kanya, ito ay pinagsanib na mga salitang pagsasalaysay ng isang sanay o nakasulat na karanasan ng isang sanay sa pagsasalaysay.  Di gaya ng maraming salitang-likha, ang sanaysay ay dagling tinanggap ng bayan.

 

Dalawang uri ng Sanaysay:

 

1. maanyo o pormal – tanging layunin nito ay magbigay ng kaalaman
2. malaya o di-pormal – higit na kaaliw-aliw na basahin dahil sa ang mga salitang ginamit ay madaling maintindihan at ang paksa ay karaniwan.

 

Talambuhay

 

• Naglalahad ng mahahalagang pangyayari sa buhay o kasaysayan ng isang tao.  Kapag ang talambuhay ay nauukol sa taong siyang sumulat, ito ay tinatawag na pansariling talambuhay (autobiography).

 

Pangulong Tudling

 

• Naglalahad ng kuru-kuro ng patnugot ng isang pahayagan.  Ang mga pitak ng mga kolumnista ay kahawig ng pangulong tudling, lamang, ang kuru-kuro ng patnugot ay higit na matimbang o may bigat at siyang kuru-kuro na ng pahayagan.

 

Panahon ng Hapones (1942-1944)

 

• Marami ang nagsasabing “gintong panahon” daw ng maikling kuwento at ng dulang Tagalog ang panahong ito.  Sa panahong ito, halos ipinagbawal ang Ingles ng mga mananakop kung kaya’t naging luwalhati naman ng wikaing Tagalog ang pangyayaring ito.
• Sa pangangasiwa ng Surian ng Wikang Pambansa, ang pinakamahusay na maikling kuwento ng panahong iyon ay pinili.  Ang tatlong kuwentong nanguna ay ang mga sumusunod:  “Lupang Tinubuan” ni Narciso G. Reyes, “Uhaw ang Tigang na Lupa” ni Liwayway Arceo, at “Lunsod, Nayon at Dagat-dagatan” ni N.V.M. Gonzales.
• Tatlong uri ng tula ang namalasak noong panahon ng Hapon:  Karaniwang anyo, malayang taludturan, na ang pinakamarami ay haiku at tanaga.

 

Tanaga – isang uri ng tulang Tagalog noong unang panahon na sa katipiran ng pamamaraan ay maihahalintulad sa Haiku ng mga Hapones, bagamat lalong maikli ang haiku.  Ang tanaga ay may sukat at tugma.  Ang bawat taludtod ay may pitong (7) pantig.

 

Halimbawa:

 

Palay

 

Palay siyang matino

Nang humangi’y yumuko,

Ngunit muling tumayo;

Nagkabunga ng ginto.     

 

Gawad Pambansang Alagad ng Sining (Panitikan)

Amado V. Hernandez                         -               1973

Jose Garcia Villa                  -               1973

Nick Joaquin                                        -               1976

Carlos P. Romulo                -               1982

Francisco Arcellana                            -               1990

Levi Celerio                                          -               1997 (Musika at Panitikan)

N.V.M. Gonzalez                -               1997

Edith L. Tiempo                  -               1999

F. Sionil Jose                                        -               2001

Virgilio S. Almario                             -               2003

Alejandro R. Roces                             -               2003