Patayutay na Pananalita ((Figurative Word or Phrase)

Patayutay na Pananalita ((Figurative Word or Phrase)

 

• Isang salita o parirala na ang kahulugan ay ipinahihiwatig ng salita o ilan sa mga salita sa parirala.
• Nasisinag ang kontekstuwal na kahulugan sa mga salitang ginagamit.

 

Halimbawa:

magulo pa sa sangkuwaltang abaka – masalimuot, napakagulo, nakalilito, walang-walang kaayusan

abo ang utak – walang pang-intindi, bobo, tanga, mahina ang ulo

anay – lihim na kaaway

anak sa labas – anak sa di tunay na asawa, anak sa ibang babae

parang iniihan ng aso – di mapakali, di mapalagay, balisa

buhol-babae – mahina o madaling makalas ang pagkakatali, di matatag/matibay

agawin ang buhay – iligtas ang buhay sa kamatayan

mag-alsa ng boses – sumigaw (sa galit), magtaas ng tinig

mabigat ang katawan – masama ang pakiramdam o di maganda ang pakiramdam, tamad

 

Eupemistikong Pananalita (Euphemistic Expression)

 

• Pananalitang ipinapalit sa mga salita o pariralang kapag ipinahayag sa tuwirang kahulugan ay nagdudulot ng pagkalungkot o pagdaramdam, pagkarimarim, pagkalagim o ibang di kanais-nais na damdamin sa pinagsasabihan o nakakarinig.
• Ginagawa ang ganitong pagpapalit upang maging kaaya-aya sa pandinig ang pahayag at nang maiwasan ang makasugat ng damdamin ng iba. 
• Madalas na ginagamit ang mga eupemistikong pananalita sa mga pahayg kaugnay ng kamatayan, maseselang bahagi ng katawan ng tao at sa malalaswang gawain.

 

Halimbawa:

 

Eupemistikong Pananalita                                        Kahulugan

sumakabilang buhay

o binawian ng buhay                                  namatay

pagsisiping o pagtatalik                                     pag-aasawahan 

Mga Uri ng Matalinghagang mga Pananalita

Pahayag Idyomatiko (Idiomatic Expression)

 

• Isang pariralang ang kahulugan ay di mahahanago sa alinmang bahagi ng pananalita.
• Ang kahulugan ng mga ito ay di bunga ng pagsasama ng kahulugan ng mga salitang bumubuo sa mga ito kundi isang natatanging kahulugang naiiba sa mismong parirala. 
• Malayo ang kahulugang literal o tuwirang kahulugan sa kontekstuwal o tunay na kahulugan. 
• Matatag na ang pagiging gamitin ng mga pahayag idyomatiko dahil ginagamit na sa mahabang panahon at bahagi na ng talaslaitaan ng bayan. 
• Nagpasalin-salin ito sa bibig ng mg tao.

 

Halimbawa:

alagang ahas – taksil, walang utang-na-loob, kalawang sa bakal

gagapang na parang ahas – maghihirap ang buhay, maghihikahos, magiging miserable ang buhay

parang ahas na kuyog – galit na lahat ang buong angkan sa kagalit ng isa sa kanila

bagong ahon – baguhan sa pook, bagong salta

alanganin – bakla, tomboy

lumilipad sa alapaap – walang katiyakan, alinlangan

inalat – minalas, inabot ng alat

pinakain ng alikabok – tinalo sa isang karera ng takbuhan

nasagap na alimuom – nakuhang tsismis, sabi-sabi, bali-balita, alingasngas

Mga Tayutay o Mga Salitang Patalinghaga

 

Tayutay (Figures of Speech)

 

• Nagpapaganda sa akda, nagpapalalim sa kaisipan at nagpapayaman sa guniguni ng bumabasa.  Ang mga tayutay ay madalas na gamitin sa mga akdang pampanitikan.

 

1.            Patulad o Simile – paghahambing ng dalawang bagay na magkaiba ng uri (ginagamitan  ng salitang para, gaya, katulad, kaparis, at iba pa).

 

Halimbawa: 

Para ng halamang lumaki sa tubig,

                Daho’y nalalanta munting di madilig.

 

2.            Pawangis o Metapora – paggamit ng salitang nangangahulugan ng isang bagay sa pagpapahayag ng ibang bagay.

 

Halimbawa:

Sapagkat ang haring may hangad sa yaman

Ay mariing hampas ng langit sa bayan.

 

3.            Sinekdoke – gumagamit ng bahagi sa halip ng kabuuan o ng kabuuan sa halip ng bahagi.

 

Halimbawa:

At ang balang bibig na binubukalan

Ng sabing magaling at katotohanan.

 

4.            Pangitain o Vision

 

Halimbawa:

Sa sinapupunan ng Konde Adolfo’y

Aking natatanaw si Laurang sinta ko.

 

5.            Panawagan o Apostrophe – kagyat na pagtutol sa naunang pagpapahayag at pananawagan sa tao o bagay na wala roon.

 

Halimbawa:

Kamataya’y nahan ang dating bangis mo?

 

6.            Pabaligho o Paradox – pahayag na wari’y salungat o laban sa likas na pagkukuro ngunit nagpapakilala ng katotohanan.

 

Halimbawa:

Ang matatawag kong palaya sa akin

ng ama ko’y itong ako’y pagliluhin

agawan ng sinta’t panasa-nasaing

lumubog sa dusa’t buhay ko’y makitil.

 

7.            Padamdam o Exclamation – pagbubulalas ng masidhi o matinding damdamin.

 

Halimbawa:

Nanlilisik ang mata’t ang ipinagsaysay

Ay hindi ang ditsong nasa orihinal,

Kundi ang winika’y ikaw na umagaw

Ng kapurihan ko’y dapat kang mamatay!

 

8.            Pandiwantao o Personification – binibigyang-katauhan ang isang bagay na walang buhay o kaisipang basal (abstract).

 

Halimbawa:

Parang walang malay hanggang sa magtago’t

Humilig si Pebo sa hihigang ginto.

 

9.            Pahalintulad o Analogy – tambalang paghahambing, pagkakawangki ng mga pagkakaugnay.

 

Halimbawa:

Inusig ng taga ang dalawang leon,

si Apolo mandin sa Serpyente Piton.

 

10.         Enigma – naikukubli ang kahulugan sa ilalim ng malabong pagtukoy.

 

Halimbawa:

Tapat ang puso ko’y di nagunamgunam

Na ang paglililo’y nasa kagandahan.

 

11.         Papanuto o Aphorism – maikling paglalahad ng isang tuntuning pangkaasalan.

 

Halimbawa:

Kung ang isalubong sa iyong pagdating

ay masayang mukha’t may pakitang-giliw

pakaingatan mo’t kaaway na lihim,

siyang isaisip na kakabakahin.

 

12.         Tanong na Mabisa o Rhetorical Question– tanong na naglalayong magbunga ng isang tanging bisa at hindi upang magtamo ng kasagutan.

 

Halimbawa:

Anong gagawin ko sa ganiton bagay

ang sinta ko kaya’y bayaang mamatay?

 

13.         Pagmamalabis o Hyperbole – pahayag na ibayong maindi kaysa katotohanan o lagpas sa maaaring mangyari.

 

Halimbawa:

Bababa si Marte mula sa itaas,

Sa kailalima’y aahon ang parkas.

 

14.         Aliterasyon – paulit-ulit na tunog ng isang katinig na ginagamit sa mga magkakalapit na salita o pantig. 

 

Halimbawa:

At sa mga pulong dito’y nakasabog, nangalat, nagpunla.

Nagsipanahanan, nangagsipamuhay, nagbato’t nagkuta.

 

15.         Asonansya – inuulit ang tunog ng isang patinig sa halip ng katinig.

 

Halimbawa:

Ang buhay ng tao at sa taong palad,

Nasa ginagawa ang halaga’y bigat.

 

16.   Onomatopeya – pagkakahawig ng tunog ng salita at ng diwa nito.

 

(1)    Tuwirang onomatopeya – kapag ginagagad ng ga tunog ng patinig at katinig ang tunog ng inilalarawan ng taludtod.

 

Halimbawa:

Ikaw’y iniluwal ng baha sa bundok

Hahala-halakhak at susutsut-sutsot.

 

(2)    Pahiwatig na onomatopeya – kapag ang mga tunog ng patinig at katinig ay hindi gumagagad kundi nagpapahiwatig lamang ng bagay na inilalarawan.

 

Ayon kay Lope K. Santos, ang ating mga titik ay nag-aangkin ng sari-sariling pahiwatig na kaisipan.  Ang A ay nagpapahiwatig ng kalakhan, kalinawan, kalawakan, kalantaran, samantalang ang I ay nagtataglay ng diwa ng kaliitan, labuan, karimlan, kalaliman, kalihiman, at iba pa.

 

a              –              araw, buwan, ilaw, buwan, linaw, tanghal

 

i               –              gabi, lilim, lihim, kulimlim, liit, unti, itim

 

        i               -               Ang suot ay puti’y may apoy sa bibig,

                                        Sa buong magdamag ay di matahimik,

                                        Ngunit ang hiwagang di sukat malirip,

                                        Kung bakit sa gabi lamang namamasid.